*Από το προφίλ του Νικόλαου Ψαρινόπουλου στο FB
«Το Καρότσι / Η ιστορία ενός καροτσιού που έγινε βιβλιοπωλείο», εκδ. Εκάτη, 2011
Το υπόγειο άντρο της μνήμης: Το Καρότσι και η αντοχή της βιβλιοφιλίας
Υπάρχουν βιβλία που διηγούνται ιστορίες, και υπάρχουν βιβλία που κουβαλούν τις ιστορίες μέσα τους—όχι μόνο τις δικές τους, αλλά και των ανθρώπων που τα άγγιξαν, τα αγάπησαν, τα μετέφεραν από χέρι σε χέρι σαν ιερά κειμήλια. Το Καρότσι, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εκάτη, δεν είναι απλώς η καταγραφή μιας εποχής. Είναι η βιβλιοθήκη μιας συλλογικής μνήμης, η ιστορία ενός ανθρώπου και ταυτόχρονα η ιστορία μιας ολόκληρης Αθήνας, εκείνης που έζησε στο μεταίχμιο μεταξύ υπόγειας αντίστασης και υπέργειας ελευθερίας.
Ο Κώστας Νικολάκης, ο πλανόδιος βιβλιοπώλης που έγινε θρύλος της αθηναϊκής διανόησης, ξεκινά από ένα καρότσι φορτωμένο με λέξεις και φτάνει να στήσει το υπόγειο βιβλιοπωλείο-καταφύγιο στην 3ης Σεπτεμβρίου. Ένα μέρος που δεν ήταν απλώς ένα μαγαζί, αλλά μια πνευματική ρωγμή μέσα στον συμπαγή τοίχο της δικτατορίας. Στη μεταπολιτευτική του εκδοχή, έγινε κάτι ακόμα πιο σημαντικό: ένα σημείο συνάντησης για ανθρώπους που ήθελαν να μοιραστούν περισσότερα από τυπωμένες σελίδες—ήθελαν να μοιραστούν ιδέες, αμφισβητήσεις, καπνό και αλκοόλ, έριδες και συμφωνίες.
Η ανθολογία αυτή, πλούσια και πολυφωνική, είναι ένα μωσαϊκό αναμνήσεων γραμμένο από όσους τον γνώρισαν, τον έζησαν και βρήκαν στη φυσιογνωμία του κάτι παραπάνω από έναν βιβλιοπώλη—έναν καλλιτέχνη της ζωής, όπως τον αποκαλεί ο Δημήτρης Γαβαλάς. Ο Μένης Κουμανταρέας, στο εμβληματικό «Στο υπόγειο άντρο», αποτυπώνει το βιβλιοπωλείο ως ένα αντι-καταφύγιο, μια σπηλιά όπου, αντί για σιωπή, υπήρχε ηχηρή συζήτηση. Ο Ρένος Αποστολίδης τον αποκαλεί «ο δικός μας Κωστής», δίνοντας στο πορτρέτο του Νικολάκη τη διάσταση ενός φίλου, ενός συνοδοιπόρου της αθηναϊκής διανόησης. Η αφήγηση του Γιάννη Βαρβέρη στο «Καθ’ οδόν» θυμίζει περιπλάνηση στους δρόμους της πόλης, όπου το Καρότσι γίνεται κάτι παραπάνω από ένα όχημα μεταφοράς βιβλίων—είναι ένας πλοηγός στη γνώση. Ο Γιώργος Καραβασίλης, στο «Η βιβλιοθήκη, το βιβλιοπωλείο, η ιστορία…», συνδέει τη φυσική παρουσία των βιβλίων με τον χρόνο, τη μνήμη και τη συλλογική εμπειρία.
Στην τελική του μορφή, αυτό το υπόγειο δεν είναι μια φυλακή, αλλά μια αναρχική βιβλιοθήκη της ζωής. Ένα μέρος όπου η κουβέντα γίνεται μουσική, η διαφωνία τέχνη και το πάθος για τις λέξεις τρόπος επιβίωσης. Και αν κάτι μένει τελικά από την ιστορία του Καροτσιού, είναι η βεβαιότητα ότι τα βιβλία δεν πωλούνται απλώς—βρίσκουν το δρόμο τους, γίνονται συνωμότες, αντέχουν.
«Στο υπόγειο άντρο» – ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ:
Γύρω στο χίλια εννιακόσια εβδομήντα. Κατεβαίνοντας τα σκαλιά της πολυκατοικίας στον αριθμό δώδεκα της οδού Χέυδεν, όπου βρίσκεται το πατρικό μου, συχνά πυκνά πέφτω πάνω σ’ ένα καρότσι με βιβλία. Είναι ένα παράξενο, πλωτό μαγαζί, που ταξιδεύει στο ρεύμα του δικού μου δρόμου και των γειτονικών. Δεν μοιάζει με κανένα άλλο. Όσα πουλούν φτηνιάρικες εκδόσεις του Ντοστογιέφσκι, κλεψίτυπα του Καζαντζάκη και του Λουντέμη, κακέκτυπα εκδόσεων που οι πλανόδιοι τα παίρνουν μισοτιμής. Όχι, σ’ αυτό το καρότσι που έχει μια περίεργη πάστρα και τάξη, δίπλα στα λογοτεχνικά κυκλοφορεί ένας θησαυρός μαρξιστικής βιβλιοθήκης. Παράλληλα βρίσκει κανείς παλιούς χάρτες και περιοδικά, βιβλία εξαντλημένα. Μα και ο πλανόδιος βιβλιοπώλης, κι αυτός δεν μοιάζει σε τίποτα με το απαθές και άδειο βλέμμα πολλών από τους πλανόδιους πειρατές. Είναι ένας νέος άντρας με γένεια, γεροδεμένος, με ντύσιμο από τα Εξάρχεια και βλέμμα που το τρώει ένα μεράκι. Γρήγορα πιάνουμε γνωριμία. Τον λένε Κώστα και το επίθετό του μοιάζει με υποκοριστικό ονόματος: Νικολάκης. Ριζωμένος, θαρρείς αλυσοδεμένος με το καρότσι, δεν διαλαλεί την πραμάτεια του, μα έχει το θεληματικό πρόσωπο ενός προλετάριου και το λέγειν ενός ρήτορα. Μελετητής των αριστερών κειμένων και μανιακός με τα παλιά βιβλία, τους χάρτες, την Ιστορία, αυτός είναι ο Νικολάκης. Ένας καπετάνιος που ψάχνει να ναυτολογήσει πλήρωμα για το πλεούμενό του. Είναι οι πιστοί, που μ’ αυτούς θα επανδρώσει το μελλοντικό μαγαζί του στην 3ης Σεπτεμβρίου, στην Πλατεία Βικτωρίας, απέναντι από τον ουρανοξύστη του ΟΤΕ. Εκεί, ο Κώστας Νικολάκης, βοηθημένος από τον πρώην βιβλιοπώλη και τωρινό εκδότη, τον Στρατή Φιλιππότη, θα στήσει το 1972 το δικό του μαγαζί.
Κατεβαίνεις δυο-τρία σκαλιά, και να σου βρίσκεσαι στο υπόγειο άντρο του Νικολάκη. Μερικά βήματα ακόμα και μπαίνεις ακόμα βαθύτερα, σε μια δεύτερη κάμαρη που μοιάζει με σπηλιά. Τουρτουρίζοντας από την υγρασία οι θαμώνες, με παλτά αλλά και με την προστασία του τσίπουρου, θα στήσουν μες στη δικτατορία ένα στέκι αρματολών και κλεφτών. Αντί για τις ψηλές κορφές, αυτοί προτιμούν τα ανήλιαγα βάθη. Αργότερα, με τη Μεταπολίτευση, το μαγαζί θα γίνει ένας κόμβος ελεύθερης σκέψης και διακίνησης ιδεών. Ανάμεσα από ντάνες βιβλία, κάπως υγραμένα κι αυτά, καμιά φορά ποτισμένα την υπέροχη κιτρινίλα των καιρών που τα κάνει περισσότερο πολύτιμα, και που τα πηγαινοφέρνει καβάλα στη μηχανή του ανεμίζοντας την κοτσίδα του ο μεγάλος γιος του Κώστα, ο Χρίστος, στήνεται η κουβέντα. Μαζί καφές, κρασί, κανένας μεζές, τσίπουρο και μπόλικη διαφωνία. Ιδίως τις μεσημεριανές ώρες, και πιο πολύ τα μεσημέρια του Σαββάτου, είναι όλοι εκεί: ντόπιοι διανοούμενοι της γειτονίας ή της ευρύτερης περιφέρειας, φιλότεχνοι, κινηματογραφιστές, ζωγράφοι, μηχανόβιοι, καθηγητές που οι τάξεις τους απεργούν, κυνηγοί υψηλών ηδονών, ποντικοί των βιβλίων, όλοι δίνουν το “παρών”. Ένα χαρμάνι φωνών, που ποτέ δεν γίνεται οχλαγωγία, μα κάτι σαν σύγχρονη μουσική, αρμονία μέσα από τις διάφωνες συγχορδίες, και που αφήνει τόπο για κανένα ταξίμι ή πενιά. […]
(Από την έκδοση)
.jpg)
